بُعد کيهانی

بعضی گویند: شمع از بهر آن گریَد که آتش هم‌خانهٔ او شده است و بعضی می‌گویند: از بهر آن می‌گرید که شهد شیرین از خانهٔ او رفته است. 

او به زبان حال می‌گوید:

حال شب‌های مرا همچو منی داند و بس! 

تو چه دانی که شب سوختگان چون گذرد؟

مولانا، مجالس سبعه

و از ذوالنون مصری رحمه اللّه روایت آرند که گفت: من رفیقی داشتم موافق. خدای عزّوجلّ او را پیش خواست و از محنت دنیا به نعمت عقبی رسید. وی را به خواب دیدم، گفتمش: «خدای تعالی با تو چه کرد؟» گفت: «مرا بیامرزید.» گفتم: «به چه خصلت؟» گفت: «مرا بر پای کرد و گفت: بندهٔ من، بسیار ذُلّ و رنج کشیدی از سِفلگان و بخیلان و دست پیش ایشان دراز نکردی و اندر آن صبر کردی. تو را بدان بخشیدم.»

هُجویری، کشف المحجوب

زندگی از هیچ قاعده‌ای پیروی نمی‌کند و از هر قانونی مستثنی‌ست. اگر جایی به‌روال باشد، قدر آن را باید دانست. اگر هم به تلاطم افتاد و شهرآشوبی، انتظاری نباید داشت.

ما اجنبی ز قاعدهٔ کار عالمیم

بیهوده گرد کوچه و بازار عالمیم

با مرکز و محیط نداریم هیچ کار

هست این‌قدر که در خٙم پرگار عالمیم

وحشی

در زندگی، در موقعیت‌های تعیین‌کننده، عده‌ای همیشه تماشاچی هستند، عده‌ای هم وسط صحنه بازیگر یا بازی‌گردان. کسی منکر تاثیر متقابل میان این دو دسته نیست، اما نتیجهٔ بازی را همواره بازیگرانش رقم می‌زنند.